In Nederland leefde de media afgelopen jaar intens mee met de publieke transitie van realityster Caitlyn Jenner. Van iconische sportheld werd ze een bejubeld transgender icoon. Een vrouw bovendien, die elke transgender persoon toch wel ‘als een soort godin’ aan haar muur zou hangen? Aldus een radiopresentator die mij over Jenner interviewde. Hilarisch, net zo hilarisch als wanneer drie cisgender mannen in De Wereld Draait Door de betekenis van Jenner’s coming out als transgender vrouw voor de transgender emancipatie duiden.
Cisgender, u leest het woord misschien voor het eerst. Cisgender is iedereen die niet transgender is. Iedereen die een geboortegeslacht heeft waar hij of zij zich compleet happy mee voelt. Minstens 95% van de wereldbevolking is cisgender. Zij maken 99,99999% van de media-uitingen over transgender personen. Hun kijk op de transgender mens is de dominante kijk. Zij bepalen of er over ‘ombouwen’ gesproken wordt, zoals hoofdredacteur Philippe Remarque afgelopen jaar nog in de Volkskrant bewees. Zij cultiveren de uitdrukking ‘het verkeerde lichaam’ en voeden het publiek op met het idee dat transgender zijn om ‘dé geslachtsverandering’ draait.
Zelf raken transgender mensen dankzij de media doordrongen van nog een ander idee: dat we vooral meetellen als we er net zo uit zien als zij. Transgender rolmodellen zoals Valentijn de Hingh en Loiza Lamers, de eerste transgender winnares van Holland’s Next Topmodel, voldoen aan het cisgender vrouwelijk schoonheidsideaal. De aandacht die zij krijgen laat zien dat wie er niet transgender uitziet waardering en bewondering ten deel valt. Zij zijn ‘dapper’.
Alleen weegt het juk van dit cisgender ideaal veel transgender jongeren zo zwaar dat het suïcidale gedachten bij ze aanwakkert. Zij denken dat zij nooit een mooie man of vrouw zullen worden. Het cisgender ideaal gaat op die manier hand in hand met het beeld dat het uiterlijk van transgender personen slechts een façade zou zijn. De angst om dan als transgender ‘ontdekt’ te worden is groot.
Dat die vrees niet voor iedere transgender persoon onterecht is bewijzen geweld en bedreigingen die veel transgender personen meemaken. Activisten in de VS spreken voor het eerst hardop van een epidemie van geweld tegen transgender vrouwen, met name zwarte transgender vrouwen. Zij zijn allerminst te benijden. In de VS worden jaarlijks tientallen zwarte transgender vrouwen bruut om het leven gebracht, een kwestie waarnaar het Amerikaanse congres inmiddels een onderzoek heeft ingesteld.
Moordcijfers blijven de Nederlandse transgendergemeenschap meestal bespaard. Uit de discriminatiemonitor van de Nationale Politie en onderzoek van Transgender Netwerk Nederland blijkt wel dat er wekelijks incidenten van bedreiging, belediging of geweld gericht tegen transgender personen gemeld worden. De cijfers zijn nog maar het topje van de ijsberg zoals dat met lage meldingsbereidheid gaat.
Gelukkig creëert alle aandacht voor aantrekkelijke transgender personen nu ook aandacht voor dat geweld en die discriminatie. Maar het voelt dubbel: De bewondering die transgender rolmodellen ten deel valt onder cisgender personen weegt in mijn ogen niet op tegen het juk van het cisgender ideaal. De media betitelden 2015 als het ‘jaar van de transgender’, maar in retrospectief was het nog altijd het jaar van de cisgender. Elk jaar zal dat tot in lengte van jaren ook blijven zolang wij als samenleving – te beginnen via de media – de transgender gemeenschap niet verlossen van het cisgender ideaal.
Op 18 januari 2016 verscheen dit opiniestuk in Trouw onder de titel ‘Veel transgenders gebukt onder schoonheidsideaal’.
Sophie Schers 