Er zijn landen in de wereld waar transgenders zich als ‘derde sekse’ kunnen registreren. Dat kan sinds kort in India, waar bepaalde groepen transgenders binnen de cultuur ook een eigen plek innemen. En in Australië is het, dankzij de vastberaden Norrie (man nor woman), mogelijk om een X in je paspoort te krijgen.
In beide landen krijg je die X alleen in je papieren als je transgender bent. In Nederland wordt onderzocht of we die X ook hier mogelijk moeten maken. Nederland krijgt namelijk per 1 juli een nieuwe transgenderwet; een wet voor transgenders die het geslacht op de geboorteakte willen wijzigen van M naar V of andersom.
Maar wat betekent dat als je je man noch vrouw voelt, of juist allebei? Dan heb je aan de keuze tussen M en V niet genoeg. Een X kan dan uitkomst bieden. Zo’n X voorkomt bijvoorbeeld dat je door de overheid ‘gemeneerd’ of ‘gemevrouwd’ wordt – en niet alleen door de overheid, maar ook door tal van andere instanties die gebruik maken van de Basisregistratie Personen (BRP).
Het is echter de vraag of een X wel zorgt voor erkenning van een ‘derde sekse’. Je zou zeggen dat het een teken van vooruitgang is: India en Australië lopen gewoon op ons voor.
Toch is dat niet het hele verhaal. India, Australië én Nederland kennen een cultuur waarin je meer voorstelt als vrouw en nóg meer als man. Als mensen in de war raken over je geslacht, dan hoor je er gewoon niet bij.
Dat stigma lost een X niet op. Erger nog, het is in te denken dat die je juist in de problemen kan brengen. Een blik op het ID-bewijs van een sollicitant met een X, kan een werkgever met vooroordelen bijvoorbeeld extra reden geven die persoon af te wijzen.
Nou, kan je zeggen: we gaan gewoon het experiment aan. Voer die X in en geef die kleine groep transgenders een grote erkenning. Dan zijn we er maar vanaf. Maar wat als ze zwanger worden, kinderen krijgen, naar het toilet willen, willen sporten en ga zo maar door? Geslacht doordrenkt onze overheid en samenleving. Een X als geslacht is dan ook geen simpele oplossing voor het probleem.
Wat is wel de oplossing? Eigenlijk is het eenvoudig: hef registratie van geslacht op. Geen M meer in het paspoort, geen V en ook geen X, maar helemaal niks.
Dit lost ten eerste de problemen op van transgenders die noch M, noch V zijn. En ook die van transgenders die wel M of V zijn: zij hoeven hun geslacht dan niet massaal te laten wijzigen als zij in transitie gaan. Zo maakt het een heleboel administratieve rompslomp overbodig.
Maar het reikt verder dan dat. Het is in eerste instantie een kwestie van principe. Discriminatie op grond van geslacht is in Nederland verboden. Het is voor de staat dan ook niet noodzakelijk om te weten of iemand M, V of iets anders is.
Dat betekent niet dat geslacht zou ophouden te bestaan. Oogkleur, etniciteit en geloofsovertuiging worden ook niet door de overheid geregistreerd, maar bestaan desondanks nog steeds. Transgenders die een geslachtsaanpassende behandeling ondergaan, blijven ook bestaan.
Wat het wel betekent, is dat geslacht een persoonlijke aangelegenheid wordt. Iets waarover je zelf de baas bent. Een grotere erkenning kan een mens niet krijgen. Het is de erkenning van de eigen zeggenschap van het individu; de erkenning dat de overheid niets in je onderbroek of je hoofd te zoeken heeft.
Er zijn ook tegenargumenten te bedenken. Voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker moet op een andere manier worden vastgesteld welke mensen borsten hebben. En – niet de minste – het afstammingsrecht moet het zonder ‘vader’ en ‘moeder’ stellen.
Dit soort bezwaren lijken groter dan ze zijn. Zo kan de huisarts registreren of mensen in aanmerking komen voor borstkankeronderzoek. En een samenleving waarin geen onderscheid wordt gemaakt tussen vaders en moeders, zou recht doen aan moderne ideeën over gelijkheid en emancipatie. Zowaar zijn we dan aangekomen in een genderdiverse samenleving, waarin je niet M, niet V, niet X bent. Je bent gewoon jezelf!
De vraag is of de voordelen van het afschaffen van geslachtsregistratie opwegen tegen enkele praktische nadelen. Dat is helaas niet wat de overheid nu onderzoekt. De X ligt daarom mogelijk eerst in het verschiet. Toch hoop ik dat wij hier in Nederland nog een stapje revolutionairder kunnen zijn, door die X voor iederéén toegankelijk te maken en niet alleen voor transgenders. Dan hoeven er geen voorwaarden aangehangen te worden. En dan betekent de X ook niet expliciet transgender, dus vreemd, dus excuus om uit te sluiten. Toch zou ik mij blijven afvragen: waarom registreren we geslacht dan nog?
Sophie Schers 