Het transgender verhaal

Het transgender verhaal is doorgaans een cisgender verhaal. Weinigen die deze eerste zin direct zullen begrijpen en de meesten denken: ‘Sophie wat bedoel je daarmee?!?’ Sophie bedoelt hiermee dat hoe er over transgender personen wordt geschreven en gesproken en hoe zij in beeld worden gebracht op een manier gebeurt die door cisgender personen is bedacht.

Voorbeeld
“Ik ben geboren in het verkeerde lichaam” een veelgehoorde uitspraak over en onder transgender personen. Dat is het idee over lichamen van transgender personen. Je kan met dat idee ook niet anders dan naar een arts toestappen. Je eigen lichamelijkheid onderzoeken wordt beperkt, want je bent afhankelijk van artsen die een bepaald idee hebben van lichamen van mannen en vrouwen. Wanneer je als transgender persoon daarmee botst sta je ineens alleen, jou verhaal is niet het transgender verhaal dat men kent. Dus jou verhaal heeft geen bestaansrecht en dus zoek je het zelf maar uit.

Voor de emancipatie van transgender personen is het belangrijk naar de taal van het transgender verhaal te kijken. Zolang je als groep niet de eigen woorden voor je eigen ervaringen kan gebruiken, hoe maak je jezelf dan gehoord?

Zelfbeschikking, ‘alleen jij kan invulling geven aan hoe jij jouw realiteit beleeft, waaronder je identiteit en je lichaam’, over je eigen verhaal is daarom onmisbaar voor de emancipatie. Die ruimte is er voor transgender personen maar héél beperkt. Die ruimte groeit wel, maar de taal is vooral de taal van cisgender personen. Het begon natuurlijk ooit met de waarneming bij cisgender artsen dat zij transgender personen via medische weg een beter leven konden geven. An sich een mooie ontwikkeling die zich in de 20e eeuw heeft voorgedaan. Tegelijkertijd mocht de transgender persoon ‘in de nieuwe sekse’ vooral niet afwijken van de cisgender persoon. Zo ontstond de stealth-mythe en het transgender ‘schaamtecomplex’.

De stealth-mythe heeft haar hoogtijdagen wel gehad maar leeft nog voort. Stealth houdt in dat je als transgender persoon je in de maatschappij begeeft als cisgender persoon. De ervaring dat je bij geboorte een ander geslacht toegewezen hebt gekregen en hoe het was daarmee op te groeien en daar iets aan te veranderen mag niemand anders dan intimi weten. Het waren vooral de artsen die dit er in peperden.

Je kunt het zien als een dringend verzoek de cisgender maatschappij niet te verstoren. Dat had natuurlijk als gevolg dat transgender personen zich gingen schamen voor zichzelf. Je transgender ervaring was namelijk iets schaamtevols omdat het afwijkend was. Van de ene zogenaamde kast kwam of kom je zo in een andere kast terecht. Als transgender vrouw of man zou je namelijk geen ‘echte man of vrouw’ kunnen zijn, dus moest je je maar voordoen als de zogenaamd ‘echte man of vrouw’. Dit laatste idee vormt het schaamtecomplex, veel transgender personen schamen zich tot de dag van vandaag dat ze transgender zijn.

Voor jezelf opkomen terwijl je je voor jezelf schaamt lukt natuurlijk voor geen meter. Het beste wat je dan kan doen is de taal die onder cisgender personen over je gebezigd wordt op jezelf toepassen. Die taal geeft namelijk erkenning van je bestaan. Als de cisgender zegt dat je er mag zijn zoals die denkt dat je bent dan is het ‘goed’ en ‘geaccepteerd’. Maar daar komt dus wel bij dat we onze eigen ervaring ondergeschikt maken.

Vervolgens kunnen we niet kritisch naar de cisgender taal over transgender personen kijken. Je kan namelijk die bevestiging kwijtraken als je taal gaat gebruiken die cisgender personen mogelijk niet begrijpen. Eigenlijk zit je als transgender persoon dan gevangen in het verkeerde verhaal met de verkeerde woorden. Er bestaat helaas nog geen ontsnappingshandleiding. Die handleiding voor je eigen transgender verhaal zou moeten beginnen bij het onderscheid herkennen tussen het cisgender verhaal over transgender personen en het eigen transgender verhaal. Het resultaat van het volgen van zo’n handleiding zou een individueel verhaal met mogelijke overeenkomsten met andere individuele verhalen van transgender personen zijn. Helemaal buiten het cisgender boekje om.

Een cisgender verhaal over transgender personen heeft onder andere de volgende aspecten in zich:

• Vroeger was ik een man/vrouw
• Mijn oude naam is …
• Ik kwam er op mijn xxte jaar achter dat ik anders was
• Ik speelde vroeger liever met jongens/meisjes speelgoed
• Ik voelde mij gevangen in het verkeerde lichaam
• Ik wilde een meisje/jongen zijn
• Ik voelde mij altijd al een jongen/meisje
• Na mijn operatie ben ik helemaal man/vrouw

En een cisgender verhaal is vaak niet compleet zonder ergens in een zin de genderidentiteit van de transgender persoon tegen te spreken door bijvoorbeeld ‘hij’, ‘hem’ of ‘zijn’ te gebruiken bij een transgender vrouw. En dit is nog maar een begin. Het cisgender boekje is een dikke en bittere pil. Daar kom je niet zomaar even vanaf.

Als transgender persoon zit je zonder het cisgender verhaal over jou misschien wel met een probleem. Een groot deel van je verhaal heeft zich juist gevormd binnen dat verhaal. Dat komt natuurlijk omdat we in een cisgender wereld leven. In die wereld heb je als transgender persoon niet de keus hoe je je verhaal vertelt of jezelf leert kennen. Uit die wereld stappen is wel noodzakelijk om uit de schaamte stappen. We mogen trots zijn op ons eigen verhaal dat niet een cisgender verhaal is.

Als transgender personen zullen we zelf dat eigen verhaal moeten gaan brengen. Zelfrepresentatie! Zelfrepresentatie! Zelfrepresentatie! Knoop het goed in de oren. Zonder dat zullen we gevangen blijven in het verkeerde verhaal. De cisgender brenger van ons verhaal kan nog zulke goede bedoelingen hebben, als wij het cisgender verhaal over ons niet afbreken zal werkelijke emancipatie aan ons voorbij gaan.